WIATRAK W SUCHEDNIOWIE

Dzisiaj za sprawą Andrzeja Sasala sięgamy do historii Suchedniowa. Andrzej był współzałożycielem Świętokrzyskiego Towarzystwa Genealogicznego "Świętogen" i na jego stronie opublikował tekst odnośnie suchedniowskiego wiatraka. Zapraszam do ciekawej lektury.

Poszukując w Archiwum w Radomiu Akt Stanu Cywilnego Parafii z Jastrzębia /parafia Jastrząb/ i z Szydłowca /moje drzewo genealogiczne po mieczu/ dość przypadkowo dokopałem się do rewelacyjnego dokumentu dotyczącego mojego rodzinnego Suchedniowa. Jako że wykonuję reprodukcje fotograficzne tych dokumentów – zrobiłem i ten dokument, który teraz jest w moim archiwum dokumentów starych. Kontrakt ten dotyczący dzierżawy Wiatraka w Suchedniowie a właściwie: Młyna-Wiatraka w Ekonomii Suchedniów z roku 1835.

Co ciekawe zajmuję się trochę historią z tamtych lat ale żeby tu w Suchedniowie prawie 200 lat temu był wiatrak nie spotkałem się jeszcze z takim tematem. Że był tu szpital, browar, było wielu rzemieślników zajmujących się wyrobami z żelaza, były fryszerki i byli też zarządzający Okręgiem Wschodnim Górnictwa z innych krajów np. Aleksander Pollini z Włoch to wiem ale żeby tu był wiatrak i to zbudowany jako inwestycja przez Gminę? A jednak - może to dobry pomysł na biznes w dzisiejszych czasach gdy brakuje koncepcji na rozwój Suchedniowa? Jak jest kontrakt na dzierżawę z tamtych lat to pewnie są rysunki techniczne tego wiatraka i pewnie jest też biznes plan tego przedsięwzięcia w zasobach archiwalnych? Ale o tem potem jak mówił mój dziadek z Kruka. Zamieszczam pierwszą i drugą stronę /oryginalną/ tego dokumentu aby pokazać jak pięknym liternictwem /artystyczna pisanka/ był napisany a i język też był rewelacyjny. To znakomity przykład jak dużą wagę przykładano wtedy do ładnego pisania-tzw. kaligrafii. Do 1960 roku był taki przedmiot w szkole ale komuniści uznali go za zbędny bo liczył się wtedy tylko marksizm i leninizm niestety. Oto strona /z 16stron kontraktu /wprawdzie napisano /po rosyjsku na tym kontrakcie/ , że to kopia ale wygląda jak oryginał. Dla wygodnych przetłumaczę to z kaligrafii do worda bo do takiej formy pisania i czytania nauczeni już jesteśmy w dzisiejszych czasach.

Kontrakt o wieczystą dzierżawę Młyna Wiatraka w Ekonomii Suchedniów między Rządem Gubernialnym Sandomierskim w imieniu Skarbu Królestwa na mocy Restryktu na mocy Komissyi Rządowej Przychodów i Skarbu z dn. 3/15 stycznia 1835 roku Nr 39343 i z dn 17/29 stycznia 1836 nr 3055/974 działającym z jednej, a Janem i Anielą z Dulębów małżonkami Walczykowskimi z drugiej strony zawarty został kontrakt o wieczystą dzierżawę Wiatraka w Suchedniowie w Obwodzie Opoczyńskim Guberni Suchedniowskiej Sytuowanego w osnowie i pod warunkami następującymi: 

§ 1 Ponieważ Jan Walczykowski protokółem z dn 12/24 Października 1835 roku przed Assesorem Ekonomicznym Rüdigier na gruncie spisanym przyjął wszelkie ogólne warunki do wieczystych dzierżaw przepisane jak nie mniej ustanowiony kanon, nadto zobowiązał się opłacać za wkupne żłp 60 wynoszące, i czynsz z gruntu do wiatraka przyłączonego, zatem Rząd Gubernialny Sandomierski wydzierżawia Janowi i Anieli z Dulębów małżonkom Walczykowskim na wieczne czasy do wolnego wraz z ich sukcessorami lub prawo nabywcami używania.- Wiatrak własnym są kosztem w roku 1835 wystawiony wraz z gruntem Skarbowym w wsi Suchedniowie Borek zwanym do tegoż przyłączonym, obejmujący przestrzeni 1 morg, 24 prętów , 72 stóp kwadratowych, miary nowopolskiej-niemniej z wszelkiemi użytkami z tegoż wiatraku, jako też z powierzchni ziemi ciągnąć się mającemi od dnia 1 kwietnia 1835 roku mianowicie od czasu w którym ten wiatrak po wystawieniu zaczął być czynnym. 

§ 2 Za uzyskanie obecnej wieczystej dzierzawy małżonkowie Walczykowscy obowiazują się zapłacić do Skarbu Złp. 60 wyraźnie Złotych Polskich sześćdziesiąt tytułem wkupnego z gruntu do wiatraku przyłaczonego, które do kassy głównej Gubernialnej według kwitu tejże Kassy z dnia 31 grudnia 1835 roku A164 października 314 już zapłacił. 

§ 3 Małżonkowie Walczykowscy wieczyści dzierżawcy wiatraka w Suchedniowie obowiązują się płacić wiecznemi czasy należny skarbowi kanon z mlewa Złp. 50 i z gruntu Złp. 15 czyli razem Złp. 65 wyraźnie Złotych polskich sześćdziesiąt pięć, a to w ratach półrocznych z góry : 1-. Czerwca Złp. 32. Gr 15 i 1 –go grudnia Złp. 32. Gr 15 w monecie grubej Krajowej podług stopy mierniczej Ukazem Najjaśniejszego Pana z dnia 19-go Listopada/1-go Grudnia 1815 roku ustanowionej do kassy jako im wskazaną zostanie. 

§ 4 Jan Walczykowski protokółem przed Assesorem Ekonomicznym Rudigierem spisanym zobowiazał się opłacać kanon od dnia w którym wiatrak zaczął być czynnym takowy kanon od dnia 1-go kwietnia 1835 roku, gdyż w tem dniu wiatrak czynnym być zaczał; od dnia 1-go czerwca 1840 r. Za lat 5 i miesięcy 2 wynosi wogóle Złp. 335. gr. 25 wyraźnie złotych polskich trzysta trzydzieści pięć, groszy dwadziescia pięć, które małzonkowie Walczakowscy do kassy głownej Gubernialnej według kwitu tejże kassy z dnia 14 kwietnia 1840 roku Nr 76 str. Dziennika 67 całkowicie opłacili. 

§ 5 Podotąt małżonkowie Walczakowscy żadnych nieopłacali podatków jakie jednakże w przyszłości uchwalone zostaną i tak do dochodów z młyna lub z gruntu regulować się bedą te bez żadnego regresu do Rzadu regularnie opłacać i ponosić obowiązują się, ze zas przy spisaniu protokółu deklarujacego przyjeli warunek opłacania rok rocznie podatku ofiary w kwocie złp. 3 . gr. 23 ten więc o d dnia 1-go kwietnia 1835 roku do końca roku bieżącego zaraz po zatwierdzeniu przez Kommissyą Rzadową Przychodów i Skarbu obecnego kontraktu na raz jeden opłacić zoobowiazują opłacić to jest za rok 1835 pólroczną ratę złp. 1. gr 26 a za lata następne na złp. 3. gr. 23 czyli wogóle pod koniec roku bieżacego Złp.20. gr. 21 nadal zaś takowy podatek rok rocznie w właściwym terminie opłacać zobowiązują się , wreszcie do żadnych allewiacyi w podatkach i ciężarach nie będą mieć prawa, jak tylko do takich jakie innym włascicielom dóbr Ziemskich podług przepisów skarbowych służyć będą. 

§ 6 W razie regulacyi dóbr Suchedniowskich, wieczyści dzierżawcy poddają się wszystkim zmianom jakie za konieczne uznane zostaną i żadnej z tego tytułu pretensyi do Skarbu formować nie biedą. 

§ 7 Małżonkowie Walczakowscy jako wieczyści dzierżawcy w imieniu swoim i swoich następców zrzekają się domagania kiedykolwiek remisyi lub allewiacyi w opłacie ustanowionego kanonu , gdyby jednak grunty do powyższej Wieczystej dzierżawy należącej przez niemogący zapobierzeć się przypadek i nie z winy pochodzącej, tak dalece miał doznać ubytku iżby przeto rozległość gruntu nad 1/6 część zmniejszyła się, w takim razie wieczyści dzierżawcy będą mogli żądać stosownego zniżenia kanonu z gruntu, zniżenie to Rząd oznaczy 

§ 8 Wieczyści dzierżawcy w spłacie kanonu poddają się wszelkiemu rygorowi stopniowej exekucyi w drodze Administracyjnej, w żadnem przypadku zaległość kanonu nie może wzróść do wysokości symmy dwuletniemu kanonowi wyrównajacej kanonowi w takim bowiem razie po stopniowej exekucyi nastąpi w drodze Administracyjnej exmissya i sprzedaż przez publiczną lcytacyję prawa jakie wieczystym dzierżawcom słuzyło na ich riziko. Podobnież gdyby z powodu nie regulowanej opłaty kanonu Rzad był zniewolony cztery razy do posobie następujacy stopniowej administracyi, lub gdyby takowa dwa lata trwać miała natenczas chociazby zaległość dwuletniemu kanonowi niewyrównywała Rzad możen będzie zarządzić exmisyję wieczystych dzierzawców w drodze administracyjnej 

§ 9 Ponieważ doświadczenie uczy iż w kraju rolniczym jakim jest Polski cena zboża jest główną i pierwszą podstawową wartością majatku gruntowego, oby przeto w przyszłości słuszność jaką się obu przynależy stronom jaka w przypadku ceny te przez ciagłe podnoszenie lub zniżenie wartości majątku znacznie zniżą lub podwyższą. Rzad Gubrnialny kładzie za warunek iż kanon dziś ustanowiony płacony będzie w takiej ilości przez lat 30 wyraźnie trzydzieści od 1-go Czerwca 1835 roku.- Na przyszłe lata aby ilość kanonu zastosować do wartości zboża przez upłynione lat 30 sprzedawanego zamieni się takowy na korcy 5 garncy 29 wyraźnie korcy pięć garncy dwadzieścia dziewięć żyta. Jak więc ceny żyta przez przeciąg upłynionych lat 30. ustanowione z średniego przecięcia cen targowych miasta właściwego obwodu okażą się wyższe lub niższe, dzierżawca wieczysty kanon podług takowych z korcy 5 garcy 29 ustanowiony na następne lat 30. Płacić będzie, z zastrzeżeniem jednak, że podnoszenie lub zniżenie kanonu /więcej jednak niż o jedną trzecią ustanowionego kanonu/ z ostatnich lat opłacanego miejsca mieć nie może. Podobne sprawdzenie i regulowanie kanonu podług cen targowych z lat upłynionych odbywać się będzie co lat trzydzieści 

§ 10 Ponieważ wieczyste wydzierzawienie odbywa się ryczałtem Rząd przeto za szczegóły intraty tudzież za rozległość przestrzeni żadnej wieczystyczy dzierzawcą żadnej nie daje rękoimi i dlatego wieczyści dzierzawcy zrzekają się niniejszym z tego względu reklamacyi. 

§ 11 Wieczyści dzierżawcy Jan i Aniela z Dulębów małżonkowie Walczykowscy wraz z sukcessorami swoimi lub prawonabywcami, mogą przedmiotami wieczyście im wydzierzawionemi zarzadzać podług własnych widoków i woli, zawsze jednak stosownie do zasad gospodarczych i wedle przepisów prawa zobowiązującego. Ponieważ mocni są prawem swoim do wieczystej dzierżawy komu się podoba bez wzgledu na stan darować, dać, odstąpić, zamienić, sprzedać i.t.p. zawsze jednak z wiedzą i zezwolenia Rządu, bez czego wszelki Akt podobnego rodzaju za nieważny uważany będzie .- Jednakże przy wszelkich tego rodzaju układach na pierwszym mieć będą względzie , aby wieczysto dzierżawny kanon, op którym wyzej była mowa nigdy uszczuplonym nie był.- 

§ 12 Z swej strony Rzad przy którym zawsze dominium directum pozostaje przyrzeka wieczystym dzierzawcom ich spadkobiercom i prawonabywcom iż zezwolenia owego w żadnym razie nie odmówi skoro tylko warunki na siebie niniejszym przyjęte wieczyści dzierzawcy, ich spadkobiercy lub prawonabywcy wypełniać będą. Gdyby jednak zlewk wieczystodzierzawnego prawa na kogo innego nie na spadkobierców z linii prostej, wstępnej lub zastępnej miał nastąpić tedy w takim razie za udzielenie konsensu prawonabywca winien będzie opłacić skarbowi Królestwa landeminium w ilości 5% procentu od kanonu rocznego pod unieważnieniemn układu i karą poczwórnego landeminium w przeciwnym wypadku. 

§ 13 Wieczyści dzierzawcy małżonkowie Walczakowscy obowiązani są należeć do Towarzystwa Ogniowego i składkę ogniową opłacać, w przypadku bowiem pogorzeli szkody wszelkie, jedynie wieczystych dzierżawców ciążyć będą.- 

§ 14 Wszelkie spory graniczne wieczyści dzierżawcy własnem staraniem załatwić i wynikłe z tego względu processa sami własnym kosztem popierać i prowadzić będą obowiązani odpowiedzialność bowiem za całość granic gruntu i miejsca wieczyście wydzierzawiających się niniejszym się zastrzega a straty stąd wynikłe na wszelkim majatku ruchomym i nieruchomym wieczystych dzierżawców poszukiwane będą.- 

§ 15 Nie wolno wieczystym dzierzawcom pod zadnym względem nabywać gruntów włościańskich przyległem miejscu gdzie młyn wiatrak jest postawiony i takowych do swej posessyji wcielać.- 

§ 16 Obowiązują się wieczyści dzierzawcy własnym kosztem bez żadania wynagrodzenia uskuteczniać naprawę dróg, rowów, grobel w grancach dzierzawy wieczystej położonych wyjąwszy dróg bitych, których Rząd własnym utrzymuje kosztem zezwolić nawet winni na prowadzenie dróg nowych a nawet gdzieżby potrzeba wymagała i nie była ogólnym przepisem przeniesiona sami je uskuteczniać powinni.- 

§ 17 Wieczyści dzierzawcy poprzestają na takim stanie w mowie będacej realności w jakim ją na teraz posiadają.- 

§ 18 Wieczyści dzierżawcy ulegać dędą jurysdykcyji Wójta Gminy Suchedniów do której realność przez nich wieczyście dzierżawiona należy.- 

§ 19 Koszta oddania possesyi wieczysto-dzierzawnej w drodze administracyjnej Małżonkowie Walczakowscy oddzielnie Skarbowi lub osobie do tej czynności wyznaczonej po zatwierdzeniu przez Rząd Guberniany Sandomierski likwidacyi przez tęż osobę podanej, wynagrodzić zobowiazują się, nadto : 

§20 Koszta papieru Stęplowego do kontraktu i rapportu oraz porforyi, wieczyści dzierzawcy ponosić są obowiązani bez żadnej za to wszystko do skarbu pretęnsyi.- 

§21 Wolne zahipotegowanie niniejszego wieczysto-dzierżawnego prawa w dziale III hipoteki dóbr Gminnych Suchedniów skoro kontrakt niniejszy przez najwyższą włdzę potwierdzony zostanie małżonkom Walczykowskim dozwala się.- 

§22 Kontrakt niniejszy w 3-ch exemplarzach przez obiedwie strony własnoręcznie podpisany, staje się obowiązującym dla praw nabywców wieczystej dzierzawy od momentu podpisania go przez nich, dla Rządu bedzie zaś obowiazujacym w ten czas gdy przez Najwyższą Władzę potwierdzony zostanie.- 

Działo się w mieście gubernialnym Radomiu dnia 24 sierpnia/5 września/ 1840 roku. Powyższy kontrakt zrozumiale odczytany nam został, stawiającym osobiście w Biurze Rządu Gubernialnego Sandomierskiego i objęte w nim warunki wszystkie w zupełności przyjmujemi.-podpisami Jan Walczykowski , Aniela z Dulębów Walczykowska . Jako świadkowie-podpisy nieczytelne. Rząd Gubernialny Sandomierski Niniejszy kontrakt imieniem skarbu Królestwa działając podpisuje i tożsamość osób i własnoręczność podpisów zawrzetelnia w Radomiu w dn. 14/26 września 1840 r.